අවසන් වරට යාවත්කාලීන කලේ 2023/06/20
2023 ජුනි 20 සිව්වන වෙළුම – 06 වෙනි කලාපය
ඔබට ඔන්ලයින් හිරිහැරයක්ද?
සයිබර් හිරිහැර කිරීම (cyberbullying) යනු කුමක්ද?
ඩිජිටල් තාක්ෂණය භාවිතයෙන් හිරිහැර සිදු කිරීම සයිබර් හිරිහැර කිරීම (සයිබර් බුලීං) ලෙස හැඳින්වේ. මෙය පණිවිඩ සඳහා යොදාගන්නා යෙදුම් (ඇප්), සමාජ මාධ්‍ය, සාකච්ඡා මණ්ඩප සහ පරිගණක ක්‍රීඩා (ගේමිං) ඇප්ස් හරහා ජංගම දුරකථන, පරිගණක සහ ටැබ්ලට් වැනි ඩිජිටල් උපාංග භාවිතයෙන් සිදු විය හැක. වෙනත් කෙනෙකු පිළිබඳ සෘණාත්මක, හානිකර, නුසුදුසු, අසත්‍ය හෝ ද්වේශ සහගත අන්තර්ගතයන් යැවීම, පළ කිරීම හෝ ශෙයා කිරීම සයිබර් හිරිහැර කිරීම් ගණයට වැටේ. මෙය සමාජයේ සෑම තරාතිරමකම පවුල්වල දරුවන්ට නොයෙක් ආකාරයෙන් බලපෑම් ඇති කළ හැක.
ඔබ දැන සිටියාද?
- FBI එකට අනුව, දිනකට ඔන්ලයින් ළමා අපචාරකයින් 500,000 පමණ ක්‍රියාකාරීව (active) සිටී.
https://www.antivirusguide.com - මෑත සමීක්ෂණයකට ප්‍රතිචාර දැක්වූ ව්‍යවසායකයින්ගෙන් සියයට 87 ක් ඔවුන්ගේ ආයතනවල දෙමුහුම් ක්ලවුඩ් (hybrid cloud) විසඳුම් ඇතුළත් බව පෙන්නුම් කරයි.
https://www.statista.com - නිව් යෝර්ක් හි ප්‍රකාශනයක් වන Cybersecurity Ventures ට අනුව, 2015 දී ගෝලීය සයිබර් අපරාධ හරහා වංචා කළ ඇමෙරිකානු ඩොලර් ට්‍රිලියන 3 ක් වූ මුදල 2025 වන විට ඩොලර් ට්‍රිලියන 10.5 දක්වා වාර්ෂිකව ඉහළ යනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
https://cybersecurityventures.com
NIST මුරපද (පාස්වර්ඩ්) මාර්ගෝපදේශ
1. මුරපදවල දිග පිළිබඳ සැලකිලිමත් වෙන්න.
2. නිර්මාණය කරන පාස්වර්ඩ් අසාදු ලේඛනයේ (blacklist) ඇත්දැයි පරීක්ෂා කරන්න.
3. විශේෂ අක්ෂර (character) රීති විකල්පයක් ලෙස තබන්න.
4. දිගු මුරපද වලට යොමු වන්න (අක්ෂර 64කට වඩා වැඩි).
5. මුරපද ප්‍රතික්ෂේප කිරීමට හේතු පැහැදිලි කරන්න.
6. ඉඟි (hints) ඉවත් කරන්න.
7. පාස්වර්ඩ් මැනෙජර්ස් ආරක්ෂිතව භාවිතා කරන්න.
8. අවශ්‍ය විට පමණක් මුරපද වෙනස් කරන්න.
9. ඔෆ්ලයින් ප්‍රහාරයන්ට යටත් නොවන ආකාරයට මුරපද ගබඩා කරන්න.
සයිබර් ආරක්‍ෂක ඇඟවීම්!
- Cisco නිෂ්පාදිතවල බරපතල අවදානම්
Cisco නිෂ්පාදනවල බරපතල අවදානම් හඳුනාගෙන ඇත.
www.slcert.gov.lk - එක්සත් ජනපද සහ ජාත්‍යන්තර හවුල්කරුවන් විසින් චීන රාජ්‍ය අනුග්‍රහය දක්වන සයිබර් ක්‍රියාකාරකම පිළිබඳ උපදේශාත්මක අනතුරු ඇඟවීම් නිකුත් කරයි.
මෙම උපදේශනයෙන් සයිබර් ආරක්ෂණ ප්‍රජාවට සහ අවදානම් යටිතල පහසුකම් සහිත සංවිධානවලට චීන සයිබර් ක්‍රියාකාරීන් විසින් අවදානම් යටිතල පහසුකම් සහිත ජාල වෙත අඛණ්ඩ ප්‍රවේශයක් ලබා ගැනීමට සහ පවත්වා ගැනීමට භාවිතා කරන නව විශේෂිත උපක්‍රම, ශිල්පීය ක්‍රම (techniques) සහ ක්‍රියා පටිපාටි පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දේ.
https://www.cisa.gov - Zyxel ආරක්‍ෂක යාවත්කාලීන (අප්ඩේට්) නිකුත් කරයි.
Zyxel මඟින් Zyxel ATP, USG සහ VPN යන නිෂ්පාදිතවල දුර්වලතා සඳහා ආරක්‍ෂක අප්ඩේට් නිකුත් කරයි.
https://digital.nhs.uk
සයිබර් පුවත්
දත්ත ආරක්ෂාව, සයිබර් ආරක්ෂාව සහ නවෝත්පාදන හරහා කුඩා හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යවසායකයන් සවිබල ගැන්වීමට FITIS සහ USAID CATALYZE ශ්‍රී ලංකා පෞද්ගලික අංශ සංවර්ධන (PSD) ව්‍යාපෘතිය එක්ව ක්‍රියාකරයි.
FITIS සහ USAID CATALYZE ශ්‍රී ලංකා PSD ව්‍යාපෘතිය එක්ව “Empowering SMEs through Data Security, Cyber Security and Innovation” යන මැයෙන් සංවිධානය කරන ලද එක්දින සමුළුවක් සාර්ථකව අවසන් කරන ලදී.
https://bizenglish.adaderana.lk
Google Play හි ලැයිස්තුගත කළ ඇන්ඩ්‍රොයිඩ් යෙදුමක් ඉන් වසරකට පමණ පසු පරිශීලකයින්ව රහසිගතව පටිගත කිරීම (ස්ක්‍රීන් රෙකෝඩිං) ආරම්භ කරයි.
ඔබ ස්මාර්ට්ෆෝන් යෙදුම් (ඇප්) ඩවුන්ලෝඩ් කිරීමෙන් පසු ඒවාට තම හැසිරීම වරක් අහිංසක ලෙස පෙනෙන යෙදුමක් වඩාත් නරක දෙයක් බවට පත් කරමින් හොඳින් වෙනස් කළ හැකිය.
https://www.theverge.com
විදේශයන්හි වෙසෙන ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට ජූනි 01 සිට අන්තර්ජාලය හරහා නව විදේශ ගමන් බලපත්‍රයක් සඳහා ඉල්ලුම් කිරීමට හෝ ඔවුන්ගේ විදේශ ගමන් බලපත්‍රය අලුත් කිරීමට හැකිය.
විදේශයන්හි වෙසෙන ශ්‍රී ලාංකිකයින්ට ජූනි 01 වැනිදා සිට ක්‍රියාත්මක වන පරිදි මාර්ගගතව (ඔන්ලයින්) නව විදේශ ගමන් බලපත්‍රයක් සඳහා අයදුම් කිරීමට හෝ විදේශ ගමන් බලපත්‍රය අලුත් කිරීමට හැකි වේ.
https://island.lk
අනාගතය පුද්ගලිකයි: කෘත්‍රිම බුද්ධි (AI) සහායකයින් ගැන ගැඹුරින් බැලීම.
හැඟීම්බර කටහඬ දෙන කෘත්‍රිම බුද්ධියට අවශ්‍ය වන්නේ අප තාක්ෂණය සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කරන ආකාරය නැවත අර්ථ දැක්වීමයි. නිදසුනක් වශයෙන් සිතුවොත්, පුද්ගලික සහායකයෙක්, විශ්වාසවන්ත හිතවතෙක්, ජීවිත පුහුණුකරුවෙක් සහ අඛණ්ඩව ඉගෙන ගන්නා මිතුරෙක්, යන සියල්ලන් ගෙන්සැදුම්ලත් එක් අයෙක් සිටීම.
https://cybernews.com
මේ 2023 වර්ෂය වන අතර ශ්‍රී ලංකාවට සයිබර් ආරක්ෂණ අධිකාරියක් නොමැත.
ශ්‍රී ලංකාවේ තාක්‍ෂණ අමාත්‍යාංශය විසින් සයිබර් ආරක්ෂණ අධිකාරියක් යම් අවස්ථාවක පිහිටුවන බව තහවුරු කර ඇත.
https://www.theregister.com
අරුම පුදුම තෑග්ග
දිලිනි එදා වැඩට ගියේ හරිම කලබලෙන්. එයා ගෙදරින් වැඩට පිටත් වුනෙත් පරක්කු වෙලා. මේ වෙලාවේ ඇයට ලංකාවේ ප්‍රමුඛ පෙළේ දුරකථන සමාගමකින් ඇමතුමක් ආවා. දිලිනිට මේ කෝල් එක අඳුරගන්න පුළුවන් වුණා, මොකද එයා කෝල් කරන අය හඳුනගන්න ඇප් එකක් භාවිතා කරපු නිසා. දිලිනි ඒ වන විටත් ගොඩක් ප්‍රමාද නිසා එයාට මේ කෝල් එක ආන්සර් කරන්න ඕන වුණේ නෑ. ඒත්, දිලිනිට නැවත නැවතත් මේ කෝල් එක එනකොට එයාට ඒක මඟ හරින්න බැරි වුණා. දිලිනි කෝල් එක ගත් විට,
දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන්
පසුගිය වැඩසටහන්:
හිතවතී දැනුවත් කිරීමේ සැසි
අවිස්සාවේල්ල බිෂොෆ් ගැමා ලංකා පෞද්ගලික ආයතනයේදී.
අවිස්සාවේල්ල බිෂොෆ් ගැමා ලංකා පෞද්ගලික ආයතනය විසින් සංවිධානය කරන ලද හිතවතී සේවාවන් සහ සයිබර් ආරක්ෂාව පිළිබඳ දැනුවත් කිරීමේ සැසි 2023 මැයි 25 සහ ජූනි 1 දින කර්මාන්තශාලා පරිශ්‍රයේදී පැවැත්විණි. මෙම සැසිය සඳහා සේවකයින් 300 ක් පමණ සහභාගී විය.
ඉදිරි වෙබ්නා සැසිවලට සම්බන්ධ වීමට හා සයිබර් ආරක්ෂාව ගැන නිරතුරුව දැනුවත් වීමට කරුණාකර පහත අයිකන් ක්ලික් කර අපගේ වයිබර් හෝ වට්ස්ඇප් කණ්ඩායමට සම්බන්ධ වන්න.
චිත්‍රපට ඉඟිය
ද හැක්ටිවිස්ට් (The Hacktivist) – 2022
අපි “හැකර්” ගැන සඳහන් කරන විට ඔබට සිහියට නැ‍ඟෙන්නේ කුමක්ද? පරිගණක වෙත කඩා වැදී ඔබේ තොරතුරු සොරකම් කරන හිස් වැසුම් සහිත රූප වගේද?
https://youtu.be/RVnI0C2j1ro
ගැජට්
බත්කූරා ගැන Anishinaabe (ආදිවාසීන්ගේ) කතාව කියන කාන්තා ඇඳුම
මෙම ප්‍රදර්ශනය ඔබේ බත්කූරන් (dragonflies) සඳහා LED බල ගැන්වීමට සූර්ය පැනල, ඔබගේ විදුලි බැටරියේ කොටසක් (cell) සඳහා ආරෝපණ (චාර්ජ්) port එකක්, ඇඳුම් විස්තර සහ සාක්කු යනාදියෙන් සමන්විත වේ!
https://www.hackster.io
සිංහල තේරුම :
උඩ රූපය: සයිබර් ආරක්ෂණය ගැන උනන්දුවක් කැමැත්තක් දක්වන අය
යට රූපය: සයිබර් ආරක්ෂණයේ (රැකියාවක් ලෙස) නියැළී සිටින්නන්
